Co oznacza przyczynienie się poszkodowanego do wypadku?

Przyczynienie się do wypadku drogowego oznacza takie zachowanie poszkodowanego, które bezpośrednio wpływa na powstanie lub zwiększenie rozmiaru poniesionej przez niego szkody. Często to właśnie osoby poszkodowane swoim postępowaniem stwarzają niebezpieczną sytuację na drodze, a w konsekwencji stają się współwinni powstaniu szkody.

W niniejszym artykule wyjaśniamy co w praktyce należy rozumieć przez przyczynienie się do wypadku, jak określany jest jego stopień oraz jak współwina poszkodowanego wpływa na wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia.

Przyczynienie się poszkodowanego do wypadku w praktyce

Ze współwiną poszkodowanego mamy do czynienia w przypadku takiego zachowania poszkodowanego, które obiektywnie można określić jako nieprawidłowe. Gdyby poszkodowany zachował się w sposób modelowy, to nie doszłoby do powstania szkody lub szkoda ta byłaby mniejsza. Co istotne, takie zachowanie nie zawsze będzie oznaczać naruszenie prawa. Wśród przykładowych form tego typu postępowania możemy wymienić:

• jazda poszkodowanego pod wpływem alkoholu, nawet jeżeli nietrzeźwy kierowca nie był sprawcą wypadku,
• świadoma jazda z nietrzeźwym kierowcą, a także spożywanie alkoholu wspólnie z kierowcą,
• brak zapięcia pasów bezpieczeństwa podczas jazdy,
• rowerzysta poruszający się bez odpowiedniego oświetlenia i odblasków,
• poruszanie się przez pieszego nieprawidłową stroną jezdni,
• wtargnięcie pieszego przed nadjeżdżający samochód, w tym także na przejściu dla pieszych,
• poruszanie się przez poszkodowanego z nadmierną prędkością.

Określenie stopnia przyczynienia przez ubezpieczyciela

W toku postępowania likwidacyjnego ubezpieczyciel ustala stopień wspówiny poszkodowanego do powstania szkody lub zwiększenia jej rozmiaru. Punktem wyjścia pozostaje określenie czy między nieprawidłowym zachowaniem poszkodowanego a powstaniem lub zwiększeniem szkody istnieje adekwatny związek przyczynowy.

Przykładowo dochodzi do potrącenia pieszego, który wtargnął przed nadjeżdżający samochód na przejściu dla pieszych. Sprawca wypadku poruszał się z prawidłową prędkością. W konsekwencji tego zdarzenia pieszy ponosi śmierć na miejscu. W tej sytuacji kierujący samochodem ponosi odpowiedzialność za zdarzenie na zasadzie ryzyka – jego obowiązkiem jest ustąpienie pierwszeństwa pieszemu na pasach. Jednakże gdyby pieszy prawidłowo ocenił sytuację i nie podjął decyzji o przekroczeniu jezdni z dużym prawdopodobieństwem nie doszłoby do zdarzenia.

Oczywiście to, w jakim stopniu  ubezpieczyciel uzna winę osoby poszkodowanej zależy od wielu okoliczności, w tym nierzadko od opinii biegłych wydanych w postępowaniu karnym. Niestety do częstej praktyki należy zawyżanie stopnia przyczynienia przez ubezpieczycieli, a w konsekwencji zaniżania wypłacanych poszkodowanym kwot.

Współwina w wypadku a wysokość odszkodowania

Najczęściej stosowaną praktyką przez ubezpieczycieli i sądy jest procentowe określenie stopnia przyczynienia. Z uwagi na fakt, że na przyczynienie mają wpływ czynniki zwykle niedookreślone, łatwo zawyżyć współwinę poszkodowanego. Przyjęty procentowo stopień współwiny w praktyce oznacza pomniejszenie wypłaconych przez ubezpieczyciela świadczeń o ten właśnie procent.

Odnosi się to do wszystkich składników przyznanych świadczeń – odszkodowania – w tym zwrotu kosztów leczenia, zwrotu kosztów opieki, zwrotu kosztów do placówek medycznych, a także zadośćuczynienia i renty.

Jeżeli przykładowo ubezpieczyciel uzna za odpowiednią sumę odszkodowania kwotę 100.000 zł, ale jednocześnie określi, że poszkodowany przyczynił się do wypadku w 50%, wypłaci mu 50.000 zł odszkodowania.

W orzecznictwie podkreśla się jednak, że każdorazowo przy obniżaniu wysokości należnego odszkodowania w sytuacji, kiedy wina za wypadek rozkłada się na różnych jego uczestników, konieczna jest zindywidualizowana ocena. Wskazuje się, że nie zawsze istnieje znak równości między stopniem przyczynienia a stopniem obniżenia odszkodowania. To zaś stwarza w praktyce duże możliwości i szanse ostatecznego podwyższenia wypłaconych poszkodowanym świadczeń.

Prawnicy współpracujący z AUXILIĄ mają na swoim koncie wiele spraw, w których z powodzeniem obniżyli przyjęty początkowo przez ubezpieczyciela stopień współwiny, a nawet to przyczynienie w ogóle wykluczyli.

Współwina a odmowa wypłaty odszkodowania

Należy pamiętać, że nawet jeżeli poszkodowany w znacznym stopniu przyczynił się do wypadku – przyczynienie nie może stanowić 100%. W obecnym stanie prawnym niemożliwe pozostaje całkowite pozbawienie poszkodowanego odszkodowania w związku z jego współwiną lub przyczynieniem się zmarłego.

Do jedynej sytuacji, w której ubezpieczyciel może odmówić wypłaty jakiegokolwiek odszkodowania należy wyłączna wina poszkodowanego. O wyłącznej winie osoby poszkodowanej można mówić wtedy, kiedy to właśnie jej nieprawidłowe zachowanie stanowiło wyłączną przyczyną wypadku. Takie sytuacje zdarzają się jednak stosunkowo rzadko.