Dochodzenie odszkodowania i renty za utracony dochód

Dochodzenie odszkodowania jest możliwe w granicach normalnego związku przyczynowego – za straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Odszkodowanie za utracone dochody

Przepisy prawa umożliwiają więc dochodzenie stosownego odszkodowania w sytuacji, w której w związku z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia poszkodowany utracił możliwość uzyskiwania dochodów. Odszkodowanie za utracone dochody uzyskiwane jest od osoby odpowiedzialnej za powstanie szkody (np. od sprawcy wypadku komunikacyjnego) bądź też od ubezpieczyciela, z którym osoba odpowiedzialna zawarła umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Takie roszczenie powstaje przykładowo w przypadku kontynuowanej w związku z wypadkiem rehabilitacji, jeżeli poszkodowany otrzymuje wynagrodzenie w mniejszym wymiarze.

Odszkodowanie za utracone dochody w ramach zawartej przez sprawcę zdarzenia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dotyczy tych zarobków, które poszkodowany mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Istotny w tym kontekście jest również fakt, że odszkodowanie należy się niezależnie od formy zarobkowania (mogą to być np. umowa o pracę, umowa zlecenia, ale również własna działalność gospodarcza).

Wysokość odszkodowania za utracone zarobki

W celu obliczenia wysokości należnego odszkodowania za utracone dochody należy wskazać na wynagrodzenie „na rękę”, jakie otrzymałby poszkodowany, gdyby pracował, pomniejszone o otrzymane świadczenia (np. wynagrodzenie chorobowe, zasiłek chorobowy). Aby skutecznie dochodzić swoich roszczeń osoba poszkodowana powinna tę różnicę wykazać przed zakładem ubezpieczeń. W tym celu należy przedłożyć zakładowi ubezpieczeń zaświadczenia o zarobkach sprzed wypadku (może to być np. umowa o pracę, umowa zlecenia, zeznanie podatkowe o wysokości osiągniętego dochodu) oraz zaświadczenia o dochodach uzyskanych po wypadku. Najprościej tego typu zaświadczenia uzyskać z komórek organizacyjnych zajmujących się kadrami, płacami i rozliczeniami księgowymi.

W przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczą, odszkodowanie za utracony dochód zostanie wypłacone tylko w sytuacji, w której wskutek wypadku poszkodowany sam nie mógł realizować określonych zadań w firmie i tym samym odniósł realną szkodę. Co najważniejsze, podobnie jak w poprzednim analizowanym przypadku, wszelkie roszczenia muszą być zasadne, tj. jeżeli przedsiębiorca wskutek zdarzenia nie ma możliwości udowodnienia, że jego nieobecność w firmie była przyczyną nierealizowanych zleceń, spotkań z kontrahentami, które mogłyby przynieść mu faktyczne dochody, dochodzenie odszkodowań za utracone zarobki oczywiście nie jest wtedy zasadne.

Renta za utracone dochody

Warto zwrócić uwagę na fakt, że roszczenie o zwrot utraconych zarobków dotyczyć będzie zazwyczaj krótszych okresów. Przy dłuższej niezdolności do pracy należy rozważyć możliwość dochodzenia świadczeń rentowych.

Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Renta ta ma charakter odszkodowawczy.

Renta z tytułu utraty zdolności do pracy powinna rekompensować poszkodowanemu uszczerbek, który wskutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia powstał w jego dochodach z tytułu pracy zarobkowej lub prowadzonej działalności gospodarczej. Podobnie jak w przypadku dochodzenia odszkodowania, będzie on równy różnicy między hipotetycznymi dochodami, które osiągałby, gdyby nie doszło do wypadku, a dochodami, które uzyskuje, będąc poszkodowanym, uwzględniając także świadczenia otrzymywane z tytułu ubezpieczenia społecznego.

Uprawnienia rentowego z tytułu utraty zdolności do pracy nie może jednak uzyskać osoba małoletnia, która w dacie wypadku była jeszcze niezdolna do pracy. Roszczenie o rentę nie przysługuje także osobom, które wskutek osiągnięcia odpowiedniego wieku bądź też kalectwa już wcześniej utraciły zdolność do pracy.

W powyższym wypadku ustalenie szkody ma często charakter hipotetyczny, ponieważ polega na przyjęciu – na podstawie okoliczności – że korzyść w okresie niezdolności zostałaby osiągnięta. Jednakże utrata korzyści musi być przez osobę starającą się o odszkodowanie za utracone dochody udowodniona – wprawdzie nie w sensie wykazania co do tego pewności, ale z tak dużym prawdopodobieństwem, że praktycznie można w świetle doświadczenia życiowego przyjąć, że utrata korzyści rzeczywiście miała miejsce. Przy ustalaniu wysokości renty, określając wielkość tych prawdopodobnych dochodów uprawnionego, należy uwzględnić wszelkie jego zarobki dotychczas uzyskiwane, również nieregularnie (np. praca dorywcza, okresowe premie).

Ciężar dowodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej, a także wysokości zarobków, spoczywa na poszkodowanym. Innymi słowy, celem skutecznego dochodzenia odszkodowania lub renty z tego tytułu, osoba, która ucierpiała w wypadku musi przedstawić stosowne dokumenty samodzielnie.