Termin likwidacji szkody a odsetki za zwłokę w wypłacie odszkodowania

Termin likwidacji szkody a odsetki za zwłokę w wypłacie odszkodowania

Zgłoszenie szkody rozpoczyna proces rozpatrywania roszczenia i jest istotnym punktem odniesienia dla określenia terminu, w którym zakład ubezpieczeń powinien wypłacić odszkodowanie lub zadośćuczynienie. Termin likwidacji szkody uzależniony jest od rodzaju ubezpieczenia, a każdy przypadek uregulowany w odmiennych aktach prawnych.

Jaki jest ustawowy termin likwidacji szkody?

Jeżeli chodzi o ubezpieczenia obowiązkowe, w tym także ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (tzw. OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych, termin likwidacji szkody określony jest w art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. nr 124, poz. 1152 z późn. zm.), zgodnie z którym zakład ubezpieczeń jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania w terminie 30 dni, licząc od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie.

Zgodnie z ust. 2 powołanego przepisu, gdyby w tym terminie nie było możliwe wyjaśnienie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania, odszkodowanie powinno być wypłacone w ciągu 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe. Jednak nie powinno to nastąpić później, niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie.

Termin likwidacji szkody a sprawa sądowa

We wskazanym przepisie zawarty jest jeden wyjątek od tej zasady – przekroczenie maksymalnego, 90-dniowego terminu likwidacji szkody jest możliwe jedynie wtedy, gdy stwierdzenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń lub też określenie wysokości odszkodowania uzależnione jest od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego.

30 dni na zawiadomienie z zakładu ubezpieczeń

Niezależnie jednak od wymienionych sytuacji utrudniających przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego, zakład ubezpieczeń ma obowiązek zawiadomić uprawnionego na piśmie w terminie 30 dni o przyczynach niemożności zaspokojenia jego roszczeń w całości lub w części, jak również o przypuszczalnym terminie zajęcia ostatecznego stanowiska względem roszczeń uprawnionego. Ponadto, w tym terminie wypłaca bezsporną część uznanego przez siebie odszkodowania.

Osoba uprawniona do odszkodowania nie może odmówić przyjęcia kwoty bezspornej, przy czym jej przyjęcie nie zamyka drogi do dochodzenia dalszych roszczeń.

Jeżeli odszkodowanie nie przysługuje lub przysługuje w innej wysokości niż określona w zgłoszonym roszczeniu, zakład ubezpieczeń informuje o tym na piśmie osobę występującą z roszczeniem w odpowiednim terminie, (w zależności od okoliczności – podstawowym 30-dniowym, bądź też późniejszym, zgodnie z zapisami ust. 2 ustawy), wskazując na okoliczności oraz podstawę prawną uzasadniającą całkowitą lub częściową odmowę wypłaty odszkodowania. Firma ubezpieczeniowa musi również podać przyczyny, dla których odmówiła wiarygodności okolicznościom dowodowym podniesionym przez osobę zgłaszającą roszczenie.

Kiedy termin likwidacji szkody może przekroczyć 30 dni?

Analizując wskazane powyżej przepisy, automatycznie nasuwa się pytanie, jakież to przesłanki mogłyby usprawiedliwić „brak możliwości wyjaśnienia okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania”, a tym samym przekroczenie ustawowego 30-dniowego terminu likwidacji szkody i wypłaty świadczenia.

Ustawodawca wypowiada się o tej kwestii bardzo ogólnie, dlatego w celu uzyskania satysfakcjonującej odpowiedzi należy zasięgnąć do orzecznictwa sądów. Sąd Najwyższy, w wyroku z dnia 16 grudnia 2011 r. (sygn. akt V CSK 38/11) wypowiedział się w tym temacie stojąc na stanowisku, że „ustawodawca wskazał na konieczność szybkiej i efektywnej likwidacji szkody ubezpieczeniowej.”

W ocenie Sądu Najwyższego, „po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku ubezpieczyciel – jako profesjonalista korzystający z wyspecjalizowanej kadry i w razie potrzeby z pomocy rzeczoznawców – obowiązany jest do ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności, czyli samodzielnego i aktywnego wyjaśnienia okoliczności wypadku oraz wysokości powstałej szkody. Nie może też wyczekiwać na prawomocne rozstrzygnięcie sądu. Bierne oczekiwanie ubezpieczyciela na wynik toczącego się procesu naraża go na ryzyko popadnięcia w opóźnienie lub zwłokę w spełnieniu świadczenia odszkodowawczego.”

Do kwestii określenia daty wymagalności roszczenia odniósł się również Sąd Apelacyjny w Warszawie, w wyroku z dnia 8 kwietnia 2016 r. (sygn. akt I ACa 913/15). W uzasadnieniu ww. wyroku wskazano, że „jedynie w sytuacjach wyjątkowych – np. wówczas, gdy skutki zdarzenia pojawiły się później lub były nie do oceny na etapie postępowania likwidacyjnego, uznać można, że dopiero na etapie postępowania sądowego czyni się ustalenia co do obecnego stanu osób uprawnionych do wypłaty.”

Próby wyjaśnienia pojęcia „braku możliwości wyjaśnienia okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania” podjął się również Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 5 kwietnia 2016 r. (sygn. akt: I ACa 1677/15). W ocenie sądu, „niemożliwość (…) będzie zachodzić zatem tylko wyjątkowo, w sytuacjach szczególnie skomplikowanych, dynamicznych zdarzeń, nie można natomiast przyjąć, że wynika ona z samej istoty zadośćuczynienia. W szczególności sytuacja taka może zachodzić wtedy, gdy dynamika zdarzeń zmierza w tym kierunku, że zachodzi istotne prawdopodobieństwo, że pojawią się nowe okoliczności mogące prowadzić do oceny, że ostateczna kwota zadośćuczynienia powinna być inna, niż można to było przewidywać w chwili jego ustalania.”

Ubezpieczyciel bardzo rzadko ma prawo przekroczyć 30 dni na wypłatę świadczeń

Podsumowując, próżno poszukiwać katalogu okoliczności, który pozwoliłby na wskazanie konkretnych sytuacji usprawiedliwiających zakłady ubezpieczeń w przekroczeniu podstawowego 30-dniowego terminu likwidacji szkody i wypłaty należnych świadczeń. Należy więc każdorazowo brać pod uwagę stan faktyczny występujący w każdym indywidualnym przypadku, zakładając jednak, że zakład ubezpieczeń, jako profesjonalista, powinien aktywnie uczestniczyć w procesie likwidacji szkody i samodzielnie próbować ustalić swoją odpowiedzialność lub wysokość szkody.

Przekroczenie terminu likwidacji szkody a odsetki za opóźnienie

Dopiero obiektywne, realne trudności napotkane przy takiej próbie, usprawiedliwiają przekroczenie terminu likwidacji szkody i opieszałość w wypłacie należnego odszkodowania lub zadośćuczynienia. W przypadku wystąpienia nieuzasadnionych opóźnień w postępowaniu likwidacyjnym, uprawnionemu do świadczenia przysługują odsetki ustawowe, o ile zawarta umowa ubezpieczenia nie przewiduje innej wysokości odsetek. Zgodnie bowiem z art. 481 § 1 kodeksu cywilnego, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Co można jeszcze zrobić, kiedy termin likwidacji szkody zostanie przekroczony?

W przypadku niewypłacenia przez zakład ubezpieczeń odszkodowania w przewidzianych terminach lub niedopełnienia obowiązku powiadomienia poszkodowanego na piśmie o przyczynach zwłoki i przypuszczalnym terminie wypłaty odszkodowania, poszkodowany ma również możliwość powiadomienia o tych nieprawidłowościach Komisję Nadzoru Finansowego (KNF), która  zastosuje wówczas przewidziane prawem środki nadzorcze.

Rekomendacje KNF co do terminowości wypłaty świadczeń

W związku z powyższym, między innymi w celu zapewnienia zgodności działalności zakładów ubezpieczeń z przepisami prawa oraz zapobieżenia naruszaniu interesów uprawnionych z umów ubezpieczenia, Komisja Nadzoru Finansowego uchwałą Nr 458/2016 z dnia 21 czerwca 2016 r. wydała Rekomendacje dotyczące procesu ustalania i wypłaty zadośćuczynienia z tytułu szkody niemajątkowej z umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Tematyka rekomendacji obejmuje właśnie m.in. zagadnienie terminowości wypłat zadośćuczynienia, a także zobowiązanie do zapłaty odsetek w razie nieusprawiedliwionego opóźnienia w wypłacie świadczenia.

Obowiązki zakładu ubezpieczeń po otrzymaniu zgłoszenia szkody

Zgodnie z rekomendacją 10, zakład ubezpieczeń, po otrzymaniu zgłoszenia roszczenia, powinien samodzielnie i aktywnie podejmować wszelkie obiektywnie możliwe działania w celu zakończenia postępowania w zakresie ustalenia i wypłaty zadośćuczynienia (np. skierowanie poszkodowanego na badania lekarskie lub diagnostyczne w celu pozyskania opinii lekarzy specjalistów, pozyskanie informacji na podstawie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego lub stosowanych formularzy/ankiet, pozyskanie informacji od jednostek policji, relacji świadków oraz innych dostępnych dowodów, np. korespondencji pisemnej, wydruków poczty elektronicznej, zdjęć). Ubezpieczyciel nie powinien oczekiwać na wyrok sądu w sytuacji, gdy obiektywnie możliwe jest samodzielne ustalenie przez niego swojej odpowiedzialności lub wysokości zadośćuczynienia, ani uzależniać terminu wypłaty zadośćuczynienia od zakończenia procesu leczenia poszkodowanego.

W każdym przypadku, gdy jest to zasadne, powinien w terminach wynikających z przepisów prawa, wypłacić bezsporną część zadośćuczynienia, w wysokości odpowiadającej rozmiarowi szkody niemajątkowej ustalonemu na dzień zajęcia stanowiska o wypłacie bezspornej części zadośćuczynienia. Co istotne, zakład ubezpieczeń nie może przerzucać na poszkodowanego ciężaru uzyskania i dostarczenia dokumentów potrzebnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń lub wysokości zadośćuczynienia, jeżeli zakład ubezpieczeń może je samodzielnie uzyskać na podstawie przepisów prawa.

Termin likwidacji szkody – odsetki za zwłokę w wypłacie zadośćuczynienia

Zgodnie zaś z rekomendacją 21., zakład ubezpieczeń powinien, w przypadku naruszenia terminów wypłaty zadośćuczynienia, na żądanie poszkodowanego, wypłacić należne odsetki od dnia, w którym to zadośćuczynienie powinno zostać wypłacone, a w szczególności:

  • Jeżeli nie wypłacił zadośćuczynienia w terminie 30 dni od dnia zgłoszenia roszczenia.
  • W sytuacji, gdy w terminie 30 dni od dnia zgłoszenia roszczenia nie miał możliwości wyjaśnienia okoliczności koniecznych do ustalenia jego odpowiedzialności albo wysokości zadośćuczynienia. W przypadku kiedy nie wypłacił zadośćuczynienia w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe.
  • Jeżeli nie wypłacił zadośćuczynienia w terminie 90 dni od dnia zgłoszenia roszczenia, chyba że ustalenie jego odpowiedzialności albo wysokości zadośćuczynienia zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego.
  • W sytuacji, gdy nie wypłacił bezspornej części zadośćuczynienia w terminie 30 dni od dnia zgłoszenia roszczenia, chyba że nie miał możliwości wyjaśnienia okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności lub wysokości bezspornej części zadośćuczynienia. Tylko wtedy, kiedy zakład ubezpieczeń jest w stanie wykazać niemożliwość ustalenia wysokości bezspornej części zadośćuczynienia.

Odsetki od kwoty, która zwiększyła zadośćuczynienie na skutek pojawienia się nowych okoliczności w sprawie, są należne od dnia, w którym zwiększone zadośćuczynienie powinno zostać wypłacone, z uwagi na zgłoszenie przez poszkodowanego tych okoliczności zakładowi ubezpieczeń.

Aplikant radcowski
kancelarii prawnej

Ocena: 5/5
(głosy: 7)