Czy odszkodowanie po powodzi może ulec pomniejszeniu? Instrumenty pomocy powodzianom i środki prawne na okoliczność zaniżenia wypłat

Wrzesień 2024 r. był miesiącem bardzo trudnym dla mieszkańców południowo-zachodniej części Polski. W wyniku powodzi zalaniu uległo wiele miejscowości, a tym samym znajdujących się na ich terenach domów, mieszkań i budynków gospodarczych. Osoby dotknięte skutkami powodzi mogą liczyć na pomoc finansową państwa w postaci pomocy doraźnej oraz bezzwrotnego świadczenia na remont albo odbudowę. Ponadto poszkodowanym, którzy ubezpieczyli swoją nieruchomość od powodzi, przysługuje odszkodowanie od zakładu ubezpieczeń.

W dzisiejszym artykule przeanalizujemy, o jakie kwoty mogą ubiegać się poszkodowani powodzią, w tym:

• Czym jest pomoc doraźna i w jakiej wysokości przysługuje,
• Środki na remont lub odbudowę a oszacowany rozmiar uszkodzeń,
• Czy ubezpieczyciel może pomniejszyć wysokość odszkodowania o kwoty otrzymanej zapomogi?
• Jakie środki prawne przysługują, jeżeli ubezpieczyciel pomniejszy odszkodowanie o środki uzyskane z pomocy publicznej?

Pomoc doraźna ze środków publicznych

Poszkodowane rodziny jak również osoby samotnie gospodarujące mogą otrzymać do 10.000 zł tzw. pomocy doraźnej, która obejmuje:

• 8.000 zł zasiłku celowego, przyznawanego w oparciu o art. 39 ust. 1 i 2 oraz art. 40 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2024 r. poz. 1383),
• do 2.000 zł zasiłku powodziowego, przyznawanego w oparciu o art. 5 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (Dz. U. 2024 r. poz. 654, z późn. zm.), przy czym możliwe jest jego zwiększenie o 1.000 zł do przeznaczenia na koszty energii wykorzystywanej do osuszenia pomieszczeń mieszkalnych.

Wnioski o wypłatę powyższych świadczeń składa się osobno. Czas na złożenie wniosków upływa 15 marca 2025 r. Wniosek o wypłatę zasiłku celowego należy złożyć do właściwego ośrodka pomocy społecznej. Natomiast do rozpoznania wniosku o wypłatę zasiłku powodziowego właściwym jest wójt (burmistrz, prezydent).

Środki na remont lub odbudowę z budżetu państwa

Kwoty na pomoc remontowo-budowlaną poszkodowanym powodziom są przyznawane na podstawie art. 39 ust. 1 i 2 oraz art. 40 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Wniosek o wypłatę bezzwrotnego wsparcia na remont lub odbudowę budynku mieszkalnego i budynku gospodarczego należy złożyć we właściwym ośrodku pomocy społecznej do dnia 15 marca 2025 r. Wysokość przyznanego z tego tytułu świadczenia uzależniona jest od oszacowanej przez organ nadzoru budowlanego szkody.

• W przypadku budynków mieszkalnych kwota wsparcia wynosi do 200.000 zł. Poniższa tabela przedstawia wysokość maksymalnych kwot pomocy zgodnie z procentową wysokością szkody:

• W przypadku budynków gospodarczych kwota wsparcia wynosi do 100.000 zł. Poniższa tabela przedstawia wysokość maksymalnych kwot pomocy zgodnie z procentową wysokością szkody:

Co ważne z otrzymanych środków na remont lub odbudowę należy się rozliczyć i przedstawić faktury i rachunki potwierdzające poniesienie wydatków na ten cel.

Czy odszkodowanie z polisy może zostać pomniejszone o kwotę zapomogi otrzymanej od państwa?

Poszkodowani, którzy mieli wykupione polisy ubezpieczeniowe od powodzi dla swoich domów, są uprawnieni do odszkodowania za szkodę wyrządzoną w wyniku zalania. Wiele osób obawia się, że skorzystanie z finansowego wsparcia państwa może wpłynąć na pomniejszenie odszkodowania należnego od zakładu ubezpieczeń. W świetle przepisów prawnych taka sytuacja nie powinna wystąpić. Brak jest bowiem regulacji uprawniającej ubezpieczyciela do zaliczania na poczet kompensacji szkody świadczeń otrzymanych przez poszkodowanego z innych tytułów, w tym z pomocy publicznej. Takie stanowisko zostało wyrażone przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 14 września 2016 r., sygn. akt III CZP 35/16.

W umowie ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się wypłacić określoną w polisie kwotę w przypadku wystąpienia określonego zdarzenia szkodzącego, w tym przypadku powodzi. Jego zobowiązanie ma charakter cywilnoprawny i bezwzględnie obowiązujący. Świadczenie z pomocy publicznej – zarówno tej wypłacanej przez państwo jak i samorządy – oparte jest na innej podstawie, a jego celem jest pomoc socjalna osobom dotkniętym skutkami klęski żywiołowej. Z tego względu ubezpieczyciel nie może wypłacić niższego odszkodowania powołując się na otrzymane przez poszkodowanego środki od państwa.

Jakie środki prawne przysługują, jeżeli ubezpieczyciel pomniejszy odszkodowanie o środki uzyskane z pomocy publicznej?

Jeżeli mimo powyższych uwag ubezpieczyciel zdecyduje się na obniżenie odszkodowania o otrzymaną przez poszkodowanego pomoc rządową albo z innych względów wypłaci zaniżone odszkodowanie, poszkodowany może kwestionować decyzję, korzystając z kilku rozwiązań.

W pierwszej kolejności warto skierować odwołanie lub reklamację do zakładu ubezpieczeń. Rzeczowa i właściwie uzasadniona polemika z argumentami ubezpieczyciela już na tym etapie może doprowadzić do dopłaty należnej poszkodowanemu sumy. Jeśli odwołanie nie przyniesie oczekiwanego skutku, poszkodowany ma prawo skierować wniosek o interwencję do Rzecznika Finansowego lub wystąpić z roszczeniami na drodze sądowej.