Renta alimentacyjna a renta fakultatywna – na czym polegają?

Krzywda odniesiona w wypadku komunikacyjnym, za którą odpowiedzialność ponosi podmiot inny niż sam poszkodowany, otwiera drogę do ubiegania się odpowiednich świadczeń rekompensujących doznaną szkodę. Instrumentów jest wiele, a obok instytucji incydentalnych (jednorazowych), istnieją także świadczenia okresowe, tzn. spełniane przez pewien określony czas. Należą do nich renty. W tym artykule zostanie poruszona kwestia szczególnego rodzaju takich świadczeń, do których należy zarówno renta alimentacyjna, jak i renta fakultatywna.

Pobierz Formularz Zgłoszenia Szkody – obrażenia ciała

Renta, czyli co to takiego?

Renta jest świadczeniem okresowym, wypłacanym uprawnionemu przez właściwy podmiot. W zależności od stanu faktycznego mogą to być świadczenia w różnych wysokościach, wypłacane przez różne podmioty na zupełnie różnych podstawach. Polskie prawo przewiduje kilka rodzajów rent (m. in. rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę szkoleniową, rodzinną, czy też rentę wyrównawczą), lecz łączy je jedno – stanowią powtarzające się świadczenia pieniężne, a więc kwoty wypłacane upoważnionemu z danego tytułu.

W poniższym artykule przyjrzymy się bliżej takich świadczeniom, jak renta alimentacyjna oraz renta fakultatywna. Tego typu świadczenia należą do szczególnych rodzajów renty, o które można się ubiegać po śmierci osoby najbliższej, na której spoczywał obowiązek alimentacji albo która dobrowolnie dokładała się do utrzymania innej osoby.

Pobierz Wzór Zgłoszenia Szkody – wypadek śmiertelny

Renta alimentacyjna – kiedy jest przyznawana?

Renta alimentacyjna obligatoryjna należy się uprawnionym, którzy utracili część swoich środków do życia na skutek śmierci osoby, na której ciążył obowiązek alimentacyjny względem tego uprawnionego. Podstawą prawną tego żądania jest art. 446 § 2 k.c., który stanowi, że osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego.

Jeżeli zatem – przykładowo – w wypadku samochodowym śmierć poniesie były mąż bądź partner, na którym z mocy ustawy ciążył obowiązek alimentacyjny, osobie, wobec której zmarły był zobowiązany, przysługuje prawo dochodzenia renty alimentacyjnej od właściwego podmiotu odpowiedzialnego – najczęściej samego sprawcy zdarzenia bądź zakładu ubezpieczeń.

Co istotne, dla dochodzenia renty alimentacyjnej nie jest konieczne, by zmarły zobowiązany faktycznie swój obowiązek alimentacyjny spełniał. Liczy się jedynie to, że w chwili jego śmierci zachodziły przesłanki obowiązku oraz fakt powstania w konsekwencji tego zdarzenia stanu niedostatku po stronie uprawnionej. Dla zasadności roszczenia o rentę alimentacyjną nie ma również znaczenia, czy uprawniony do renty zamieszkiwał ze zmarłym obowiązanym.

W jakiej wysokości należy się renta alimentacyjna?

Powszechnie wiadomo, że wysokość alimentów zależna jest od dwóch głównych czynników: potrzeb uprawnionego oraz możliwości finansowych zobowiązanego. Można by zatem przypuszczać, że w razie wstąpienia w miejsce zmarłego innego podmiotu (na przykład zakładu ubezpieczeń), można wnosić o podwyższenie renty z tytułu zwiększenia możliwości podmiotu zobowiązanego, lecz nie byłaby to teza prawidłowa.

Renta alimentacyjna ma za zadanie wyrównać straty wynikłe na skutek śmierci zobowiązanego, a nie służyć de facto wzbogaceniu się, czy też poprawie sytuacji uprawnionego. Wysokość renty alimentacyjnej, liczona sumarycznie, jako cała kwota, którą wypłacił zobowiązany uprawnionemu, zależy też od czasu, na jaki została ona orzeczona. W tej sytuacji, podobnie jak w przypadku ustalenia wysokości konkretnej „raty” renty, zastosowanie ma odesłanie do ogólnych zasad przyznawania renty, a zatem renta alimentacyjna obligatoryjna zostanie zasądzona na taki sam okres, na jaki przyznane byłyby alimenty bezpośrednio od zmarłego poszkodowanego.

Renta fakultatywna – na czym polega i kiedy można się o nią ubiegać?

Renta fakultatywna pełni rolę bliźniaczą do renty obligatoryjnej, z tą różnicą, że można się jej domagać w przypadku śmierci osoby bliskiej, która dobrowolnie i regularnie utrzymywała inną osobę.

Zgodnie z art. 446 § 2 k.c. in fine, do takiego samego świadczenia, co renta obligatoryjna, uprawnione inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. Ma to szczególne znaczenie dla tych osób, które żyły w związkach niesformalizowanych (a więc nie ciążył na nich ustawowy obowiązek łożenia na inną osobę), a jednak faktycznie na tyle bliskich, że pozbawienie ich środków do życia (bądź ich istotnej części) byłoby moralnie niesprawiedliwe.

Zważyć jednak należy, że z uwagi na podstawową różnicę pomiędzy rentą obligatoryjną a rentą fakultatywną, niezmiernie istotnym elementem z punktu widzenia przyznania renty fakultatywnej jest kwestia bliskości łączącej zmarłego a uprawnionego do renty fakultatywnej oraz udowodnienia okoliczności utrzymywania „uprawnionego” przez zmarłego. Nie ulega wątpliwości bowiem, że są to dwie najistotniejsze przesłanki, które wykazać muszą osoby, które ubiegają się o taki rodzaj świadczenia, jaki stanowi renta fakultatywna. W przypadku ich nieudowodnienia, powództwo z pewnością zostanie oddalone.